Een nieuwe publicatie voor op de planken: “Wacht niet totdat het mis gaat” in het tijdschrift van VVM netwerk van milieuprofessionals. Marion over de ontwerpateliers van Ontwerp Veilige Omgeving.
Ontwerpateliers van Ontwerp Veilige Omgeving in VVM
Inbreng zichtbaar in eerste schetsen Keerkring
De eerste schetsen voor de woongebouwen aan de Keerkring in Amersfoort krijgen vorm. De schetsen krijgen vorm met inbreng van een ateliergroep met omwonenden van de nieuwbouw onder leiding van Bureau voor Gebiedscommunicatie. Ondanks hun weerstand tegen de plannen voor woningbouw praten bewoners met de architect over de verschijningsvorm.
De architect, Marjon Mors van SVP Stedenbouw en Architectuur , verwerkte veel van de informatie uit de vorige bijeenkomst met de ateliergroep Keerkring in de eerste beelden die nu op tafel liggen. Tijdens het gesprek op zaterdag 5 september sprak de ateliergroep ook over de inrichting van het gebied tussen en rondom de bebouwing. De industriële geschiedenis van de zone rond het Amersfoortse spoor is een belangrijke inspiratiebron voor de eerste schetsen van de woongebouwen. Hoewel het pas schetsen zijn en het hoogste gebouw langs het spoor nog niet is getekend, reageerden bewoners verheugd dat zij een deel van hun inbreng terugzien in de schetsen. Deelnemers keken mee achter de computer waar met het programma Sketch-up de architecten tekenen aan de toekomstige bebouwing. Met een reeks referentiebeelden ging het gesprek verder over de inrichting van de terreinen tussen en rond de gebouwen. Omwonenden spraken over beplanting en materialen die moet passen bij de industriële uitstraling van de gebouwen maar wel groen en natuurlijk moet zijn. De vorm en positie van trappen wordt belangrijk en er gingen tal van voorbeelden over tafel van de scheiding tussen privéruimte en openbare ruimte. Tijdens de volgende bijeenkomst gaat het gesprek in de ateliergroep Keerkring verder over de vorm van de hogere woongebouwen en dan liggen er schetsen voor de inrichting van het openbaar gebied.
Heldere conclusie na Ontwerpatelier Zaanstad
De mooiste locatie om te wonen op het Hembrugterrein in Zaanstad is tevens de gevaarlijkste plek. Toch is woningbouw niet onmogelijk. Dat was een belangrijke conclusie van het ontwerpatalier dat Bureau voor Gebiedscommunicatie organiseerde voor Ontwerp veilige Omgeving met deskundigen en betrokkenen.
Het Hembrugterrein is een eiland tussen Amsterdam en Zaanstad waar van oudsher veiligheid centraal staat. Tientallen jaren werden daar wapens gemaakt. Wat resteert is een bijzondere inrichting, prachtige gebouwen en een onaangetast plofbos. Zaanstad wil het bijzondere gebied in de komende twintig jaar samen met het Rijks Vastgoed Bedrijf organisch ontwikkelen. De aanwezigheid van twee wegen en het Noordzeekanaal waar gevaarlijke stoffen worden vervoerd en industrie in de directe omgeving maken externe veiligheid een factor van belang bij die ontwikkeling.
In opdracht van het landelijk programma Ontwerp veilige Omgeving organiseerde BV Gebiedscommunicatie het ontwerpatalier. Een groep deskundigen landt ter plaatse om samen met betrokkenen in één middag de mogelijkheden te verkennen voor ruimtelijke ontwikkelingen in een gebied met risicobronnen. Eerder organiseerden we een atelier in Borne en op de Maasvlakte. Een ontwerpatelier in Den Haag staat gepland voor dit najaar.
“Ik ben blij verrast en zelfs een beetje opgelucht dat jullie zo veel mogelijkheden zien. De mooiste plekken langs het water zijn tevens de plekken waar externe veiligheid een rol speelt. Maar nu we door dit ontwerpatelier weten dat er volop mogelijkheden zijn, kunnen we het gesprek over de ontwikkeling verder voeren.”
Aldus burgemeester Geke Faber van Zaanstad toen zij na afloop van het atelier de resultaten in ontvangst nam.
.
Timing is everything
Bureau voor Gebiedscommunicatie denkt op dit moment mee met ontwikkelaars over verschillende gebiedsontwikkelingen op diverse plaatsen in Nederland. Een project van dertig woningen in een bestaande woonwijk, herontwikkeling van industriële panden en de komst van een spraakmakend gebouw op een opvallende plek in de stad. Verschillende projecten met dezelfde vraag. Hoe kunnen we de omgeving betrekken?
Timing is everything. Want hoeveel waarde het gemeentebestuur ook hecht aan participatie, de ontwikkelaar mag niet voor de troepen uitlopen. Hoe en wanneer ga je dan naar buiten met een plan? Eerst naar de buurt of eerst naar het gemeentehuis? Communicatie met alle verschillende partijen op het juiste moment is belangrijk in het hele proces van planvorming tot en met besluitvorming. Invloed van de omgeving zorgt vaak voor betere plannen. Maar kun je bewoners al uitnodigen als er nog geen streep op papier staat? Welke werkvorm? Een persbericht of niet? En hoe benaderen we de gemeenteraad?
BV Gebiedscommunicatie schuift aan bij de ontwikkelaar om een strategie te ontwikkelen. We organiseren het hele traject en zorgen dat een goede bijeenkomst ook het juiste vervolg krijgt. Garantie op succes is er niet maar we zorgen wel voor optimale communicatie om een goed ruimtelijk plan te ontwikkelen in samenspraak met bestuurders, de omgeving, de architect en alle andere betrokkenen.
Blog over zoektocht naar andere participatie CU 2030
De Projectorganisatie Stationsgebied in Utrecht werkt aan nieuwe manieren om belanghebbenden te betrekken. Bureau voor Gebiedscommunicatie maakt deel uit van het expertteam over dit onderwerp en Marion van der Voort was intensief betrokken bij de gesprekken over het Zuidgebouw. Over de zoektocht naar andere werkwijzen schreven Carlijn van Campenhout en Heleen Wijtmans een blog voor collega’s. Inmiddels is een ontwikkelaar geselecteerd en wordt hard gewerkt aan een evaluatie om te zien wat het traject nou écht heeft opgeleverd.
Blog 3: “welke buurman wil je zijn?” door Heleen Wijtmans en Carlijn van Campenhout
Welke buurman wil je zijn?
Soms lijkt het of participatie door complexe omstandigheden niet mogelijk is. Kan je dan tegen de omgeving zeggen ‘jammer maar helaas, volgende keer beter’? Want als de beïnvloedingsruimte zeer beperkt is, er weinig tijd beschikbaar is en er zeer tegenstrijdige belangen leven, dan wordt participatie al gauw een ‘wassen neus’. Toch moet dat anders kunnen, was de mening van het projectteam Zuidgebouw. Wij willen niet eindigen bij ‘agree to disagree’.
Dit was mei 2014. POS was bezig met de voorbereiding voor het op de markt brengen van een nieuwe vastgoedlocatie in het Stationsgebied. Het zogenoemde Zuidgebouw. Op het dak van het toekomstig bus- en tramstation, naast Utrecht Centraal moet dit gebouw in 2017 verrijzen. Uit een marktconsultatie bleek dat het een toplocatie is en de ontwikkelaars hier volop kansen zien. Ook is het een locatie waar de gemeente geld mee kan verdienen en stedenbouwkundig gezien is het een ideale plek voor een gebouw. Maar er wonen en werken ook mensen tegenover dit perceel. Deze mensen willen geen gebouw voor hun raam. Ook zitten zij al jaren in de bouwoverlast in het stationsgebied wat hun relatie met de gemeente geen goed heeft gedaan.
Leg uit, leg uit, leg uit
Met diverse experts op het gebied van participatie en communicatie bespraken wij deze case. Daaruit kwam naar voren dat het gesprek aan gaan met de omgeving altijd mogelijk is, ook al is de ruimte om er over mee te praten zeer beperkt. Een aantal basiselementen is dan belangrijk: bereid goed voor, luister echt naar de wensen en zorgen, wees altijd open en eerlijk en leg uit, leg uit, leg uit. Het gaat uiteindelijk om begrip, om gehoord en gezien te worden. Kortom een andere houding dan alleen informeren. Uiteindelijk wil je een buurman zijn die goed contact heeft met zijn omgeving. En niet één die een feestje geeft zonder het met de buren te overleggen.
De aanpak
De best practices uit de expertronde zijn benut om de bijeenkomsten vorm te geven. Dat begon al bij de uitnodiging. We hebben persoonlijk huis aan huis bij de mensen aangebeld om hen uit te nodigen voor de eerste bijeenkomst. We zorgden voor een zorgvuldig uitgekozen vergaderlocatie, dat helpt enorm om ruis te verminderen en een sfeer van betrokkenheid te creëren. Ook zijn we gelijk duidelijk geweest over de geringe mate van invloed van de omgeving in het totaal van belangen.
De concrete aanpak werkt als volgt: in een eerste bijeenkomst vroegen we mensen zitting te nemen in een participatieteam. Dit team kwam drie keer bij elkaar en maakte tijdens deze bijeenkomsten twee wensenlijsten. Eén over hoe zij willen dat de toekomstige ontwikkelaar met hen omgaat voor en tijdens de bouw, de ander over hun wensen en zorgen voor het gebouw. Een delegatie uit het team bespreekt dit voorjaar deze lijsten met de geselecteerde marktpartijen. Aan de marktpartijen wordt gevraagd deze wensen zo goed mogelijk te verwerken in hun schetsontwerp. Marktpartijen reageren positief over deze aanpak en hebben hun visies hierover gegeven in hun eerste biedingen.
We zijn pas halverwege. Het gesprek met de ontwikkelaars wordt natuurlijk spannend. Hoeveel van de wensen en zorgen gaan zij overnemen en verwerken in hun ontwerpen? En wat is hun visie op het contact met de omgeving? Dan pas weten we echt of deze aanpak is geslaagd. Eind dit jaar presenteren we het ontwerp aan de stad. Lees de twee lijsten en verslagen van de bijeenkomsten en de rest van de ontwikkelingen rond het Zuidgebouw op www.cu2030.nl/zuidgebouw.
Heleen Wijtmans (Vastgoed) en Carlijn van Campenhout (Communicatie) team Zuidgebouw
Nieuwe stap in participatie Zuidgebouw
Drie ontwikkelaars zijn geselecteerd door de gemeente Utrecht om een visie te presenteren op het omstreden Zuidgebouw in het stationsgebied. In de procedure die volgt hebben belanghebbenden een stem. Bureau voor Gebiedscommunicatie werkte samen met de gemeente, bewoners en ondernemers om de bijdrage van belanghebbenden vorm te geven. Een nieuwe vorm van participatie in de praktijk. Lees hier meer. http://www.cu2030.nl/meedenkenoverhetzuidgebouw
BV Gebiedscommunicatie actief bij aftrap Jaar van de Ruimte
Bureau voor Gebiedscommunicatie is op 15 januari paraat bij de officiële start van Het Jaar van de Ruimte. #jvdr2015. Voor het Verbeterprogramma Groepsrisico zal Marion van der Voort een deelsessie leiden in het middagprogramma met als titel Nederland Gezond en Veilig.
Bij de aftrap van het Jaar van de Ruimte zijn kopstukken aanwezig in de Beurs van Berlage om de balans op te maken rond 25 jaar Vinex. Onder andere Neelie Kroes, minister Schultz van Haegen, Hans Alders en Maarten Hajer luisteren het programma op.
Voor het Verbeterprogramma Groepsrisico werkt BV Gebiedscommunicatie al enige tijd in opdracht van o.a. het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de VNG aan de verbetering van de samenwerking tussen ruimtelijk ontwerpers en veiligheidsexperts. Een onderwerp dat thuis hoort op de agenda van het Jaar van de Ruimte. In een deelsessie leidt Marion de discussie over de mogelijkheden om Nederland gezonder en veiliger te maken. Bekijk hier het programma.
Samen ontwerpen voor een veilige omgeving leidt tot slimme oplossingen
Om elkaar te inspireren en van elkaar te leren verschijnt er op 2 december een prachtig boek met voorbeelden uit heel Nederland in woord en beeld: Ontwerpen voor een veilige omgeving. Het boek bevat voorbeelden van bouwprojecten waarbij Veiligheidsexperts en professionals in de ruimtelijke ontwikkeling vroeg in het proces met elkaar om de tafel gingen en veiligheid als ontwerpvariabele meenamen. Bureau voor Gebiedscommunicatie is al geruime tijd betrokken bij dit initiatief en Marion van der Voort is co-auteur van het boek.
Tjerk Ruimschotel, voorzitter van de Beroepsvereniging van Nederlandse Stedenbouwers en Planologen (BNSP) presenteert het boek ‘ Ontwerpen voor een veilige omgeving ’ tijdens het jaarcongres van Relevant (het netwerk externe veiligheid) op 2 december in de Wagenwerkplaats in Amersfoort. Het boek bevat voorbeelden van bouwprojecten uit het hele land met verhalen en prachtige foto’s.
Stedenbouwers en architecten hebben met veel aspecten en regels te maken bij hun ontwerpen. Denk maar eens aan juridische zaken, natuur en milieu, archeologie, parkeernormen en duurzaamheid. Externe veiligheid schiet er regelmatig bij in. Op het laatste moment moet er dan nog gerekend en getekend worden om binnen de normen te blijven. Terwijl het in een druk bevolkt land als Nederland van groot belang is dat mensen veilige wonen en werken naast het goederenspoor, in de nabijheid van opslag van chemische stoffen of de snelweg.
Het boek ‘ Ontwerpen voor een veilige omgeving ’ is een initiatief van de Regioteams binnen het landelijke Verbeterprogramma Groepsrisico. De veiligheidsexperts en stedenbouwers die in deze teams samenwerken, willen graag laten zien dat die samenwerking kan leiden tot slimme en mooie oplossingen waar iedereen beter van wordt. Een ambitie die Bureau voor Gebiedscommunicatie stimuleert. Na de presentatie tijdens het jaarcongres is het boek hier verkrijgbaar.
Nieuwe vorm van participatie voor Zuidgebouw in stationsgebied Utrecht
De gemeente Utrecht heeft aan belanghebbenden gevraagd om deel uit te maken van de selectieprocedure voor een ontwikkelaar van het Zuidgebouw in het stationsgebied in Utrecht. Deze werkwijze, waarbij belanghebbenden criteria voor een tender kunnen aandragen, is innovatief en spannend. Het is daarnaast ook een lastige vraag. Belanghebbenden denken mee over de ontwikkeling van een gebouw waar ze eigenlijk helemaal niet op zitten te wachten. Toch hebben enkele belanghebbenden zich al aangemeld.
Het te ontwikkelen Zuidgebouw moet op het dak komen van het nieuwe tram- en busstation aan de zijde van het Moreelsepark achter Hoog Catharijne. De gemeente Utrecht gaat op zoek naar een ontwikkelaar die het beste idee heeft over de functies, het uiterlijk van het gebouw en de inpassing in de omgeving. Om te komen tot een vraag voor deze tender wordt ook de input van belanghebbenden gevraagd.
Bij de selectie van de ontwikkelaar krijgen omwonenden, ondernemers en gebruikers uit het gebied een stem. In drie bijeenkomsten zullen deelnemers twee lijsten samenstellen die deel uitmaken van de zoektocht naar een marktpartij die de gemeente Utrecht uitschrijft voor het Zuidgebouw. Eén wensenlijst betreft het uiterlijk en het gebruik van het gebouw. De andere lijst gaat over de manier van omgang van de ontwikkelaar met de omgeving. Deze lijsten worden onderdeel van gesprekken met de ontwikkelaar. Uiteindelijk is een vertegenwoordiging van de groep uit de omgeving aanwezig bij de presentatie van de plannen en geven zij advies en opmerkingen mee aan de beoordelingscommissie. Dat belanghebbenden een rol krijgen in de zoektocht naar een geschikte marktpartij, is nieuw en daarom ook een experiment. Op dit moment wordt in de raad nog een besluit genomen over het vervolg van het traject rondom het Zuidgebouw.
Bureau voor Gebiedscommunicatie nam deel aan expertsessies over de vraag hoe de Projectorganisatie Stationsgebied van de gemeente Utrecht de participatie anders zou kunnen organiseren. De planning is redelijk dwingend en de uitkomsten van de vraag aan de ontwikkelaars is onzeker. Toch zagen we mogelijkheden om belanghebbenden tijdig en bij de juiste partijen hun wensen mee te geven.
Een vergelijkbaar traject begeleidde Bureau voor Gebiedscommunicatie eerder in Hilversum. Hoewel omwonenden liever geen woontoren zagen tegenover het station, werkten zij mee aan een programma van eisen voor de architect en hadden zij een stem bij de keuze van de architect. Dit leidde tot een spectaculair ontwerp dat door marktomstandigheden helaas nog niet is uitgevoerd.
Meer informatie over het Zuidgebouw en de participatie is te vinden op deze pagina’s: http://www.cu2030.nl/page/zuidgebouw
Mentaliteit belangrijkste factor voor succesvolle omgevingscommunicatie
